پيش گفتار
اطلاع و دانش لازم درباره مراحل مختلف كاشت ،داشت وبرداشت هر محصول، در بالا بردن توان توليد،افزایش عملكرد و سود آوری آن محصول نقش بسيار مهمي ايفا مي كند. از اين رو لازم است كشاورزان محترم قبل از اقدام به كشت هر محصولی درزمینه مراحل مختلف كاشت،داشت و برداشت آن اطلاعات لازم و كافي را كسب نمایند.
اين امر درباره چغندرقند که يكي از زراعت هاي مهم وصنعتی و استراتژيك كشور است بسيار پر اهميت می باشد. لذا شركت سهامی قند نیشابور در راستاي اهداف بلند مدت بخش كشاورزي خود كه همانا افزايش درآمد و ميزان موفقيت كشاورزان درامر توليد چغندر قند با کیفیت و کمیت مطلوب است اقدام به اجراي انواع طرحهای تشویقی و برنامه هاي مفيدآموزشي جهت كشاورزان طرف قرارداد خود نموده است. بدين منظور واحد كشاورزي اين شركت علاوه به اهداء کمکهای نقدی و نهاده های کشاورزی نسبت به تهيه مسائل مختلف كشت چغندرقند، از انتخاب زمين تا برداشت محصول اقدام كرده است که انشاا... در زمان هاي مقتضي در اختيار پیمانکاران قرار مي گيرد. در اين قسمت به بحث پيرامون شرايط محيطي مناسب جهت كشت چغندر قند پرداخته مي شود.
محاسن كاشت چغندرقند:
عمده ترين محاسن کاشت چغندرقند عبارتند از:
1- چغندرقند يكي از اجزاء كليدي متشكله اقتصاد ملي و جزء گیاهان صنعتی محسوب می گردد.
2- چغندرقند از نظر ارزش غذائي در رديف محصولاتي از قبيل برنج، ذرت،گندم، سيب زميني و حبوبات قرار می گیرد
3- چغندرقند نسبت به طيف وسيعي از شرايط آب و هوائي و خاك ایران سازگار می باشد.
4- در حال حاضر امكانات لازم جهت كشت كامل مكانيزه چغندرقند برای پیمانکارن فراهم شده است.
5- چغندرقند در تناوب زراعي با سایر گیاهان زراعی از جمله غلات به خوبي جاي مي گيرد و عميق بودن ريشه وپاك بودن مزارع آن از علفهاي هرز اجازه مي دهد كه در تناوبهاي مختلف جايگزين شود. چغندر خاك را در بهترين شرايط براي كشت غلاتي كه بعداَ كشت مي گردند نگه مي دارد و عملكرد غلات را بهبود مي بخشد. چغندرقند گياهي وجيني است كه ضمن كم كردن تراكم حجم علفهاي هرز حاصلخيزي و پوكي بهترخاك را بهمراه دارد.
6- محصولات فرعي چغندر با ارزش است. سربرگ چغندر و همچنين تفاله مخلوط با ملاس به دست آمده در زمان بهره برداري كارخانجات، غذاي خوب و کاملی برای دام است بنابراین چغندر قند گياهي با چند محصول است، برگها جهت علوفه و ريشه جهت قندگيري تهیه ملاس و تفاله.
7- ارزش اندام هوائي يك هكتار چغندرقند در بهبود حاصلخيزي خاك در صورتيكه به خاك برگردانده شود برابر 20 تا 30 تن كود حيواني است.
8- چغندرقند يك محصول تضميني است و همه ساله خريد آن توسط دولت تضمين مي گردد.
9- چغندرقند نسبت به شرايط مختلف محيطي داراي سازگاري نسبتا" زيادي ميباشد. نسبت به سرما، گرما، شوري و خشكي تحمل خوبي دارد. با اين حال براي رسيدن به حداكثر عملكرد، لازم است كه براي آن همانند ساير گياهان زراعي بهترين شرايط رشد را فراهم كرد.
شرايط مناسب رشد چغندرقند به قرار زيرهستند:
1- حرارت:
بهترين رشد چغندر قند هنگامي صورت مي پذيرد كه حداكثر درجه حرارت در تابستان از 35 درجه تجاوز نكند و در پاييز نيز روزها آفتابي، دماي هوا در شبهاپايين و درجه حرارت حداقل به يخبندان نزديك شود. در كل، حرارت مناسب رشد چغندرقند بين 20 تا 24درجه سانتيگراد است.حرارت مناسب جهت جوانه زدن بذر چغندرقند بين 15 تا 20 درجه سانتيگراداست. اما جهت رسيدن به چنين درجه حرارت و كشت در آن شرايط، لازم است كه مدت زيادي از فصل رويش از دست رود و چنين امكاني عملا" وجود ندارد.
بنابراين هنگامي كه درجه حرارت متوسط روزانه به 4 تا 5 درجه سانتيگراد رسيد، مي توان نسبت به كشت بذور اقدام كرد.
2- نور:
چغندر قند گياهي روز بلند است و به نور زيادي جهت رشد و تجمع قند درريشه نياز دارد. وجود نور كافي در اواخر دوره رشد، موجب زياد شدن ذخيره قند و افزايش خواص كيفي چغندر قند مي گردد. بدين منظور بايد فاصله صحيح بوته ها و تراكم مطلوب بوته در مزرعه را مورد توجه خاص قرار داد وضمن كوشش در جهت حفظ سلامت برگها نسبت به كنترل سريع علف هاي هرز نيز اقدام عاجل انجام داد.
3- رطوبت:
با اينكه چغندرقند به خشكي مقاوم است، اما حصول يك عملكرد بالا، مستلزم موجود رطوبت كافي و برنامه ريزي دقيق آبياري است. براي چغندركاري معمولاًآبياري معتدل و سبك سودمند است، براي توليد يك ريشه 500 گرمي حدود 40تا 50 ليتر آب مورد نياز است. كل آب مورد نياز چغندر قند در طول دوره رشد در مناطق مختلف كشور را بين 7300 تا 13600 متر مكعب در هكتار ذكركرده اند.
4- خاك:
خاكهاي حاصلخيز داراي زهكشي مناسب، با بافت متوسط رسي - شني براي چغندرقند مناسب می باشند. خاکها با مقادير زياد سنگ ، خاكهاي فشرده و سفت كه معمولاً با فقدان مواد آلي همراه هستند، براي كشت چغندرقند مناسب نمي باشند. اصولاً،محيط خاكي مناسب براي چغندرقند محيطي است كه در بين ذرات خاك آن هواي فراوان وجود داشته باشد و خاك، سفت و متراكم نباشد كه مانع گردش ونفوذ آب شود.خاك سست و پوك اجازه مي دهد كه ريشه چغندر به صورت عميق در زمين فرو رود و به خوبي رشد كند.چغندرقند جز در مراحل اوليه رشد نسبت به شوري خاك مقاوم است. با اين حال شوري بالاي خاك به عنوان يك عامل محدود كننده در توليد چغندرقند به حساب مي آيد.